|
WOS to potocznie wymieniany skrót od nazwy przedmiotu Wiedza o Społeczeństwie. WOS jest jednym z przedmiotów maturalnych (tzn. możliwe jest pisanie matury z zakresu Wiedzy o społeczeństwie), lecz jego zalążki młodzi ludzie zgłębiają już na etapie gimnazjum. WOS w podstawówce wraz z historią tworzy zespół programowy pod nazwą Historia i społeczeństwo. Ponadto na różnych etapach edukacji WOS „wspierany” jest przez autorskie przedmioty jak na przykład KOSS (Kształcenie Obywatelsko - Społeczne), Przysposobienie do Życia w Rodzinie czy Wiedza o Życiu.
Wiedza o społeczeństwie jest przedmiotem humanistycznym. Jej zakres tematyczny pokrywa się z częścią zagadnień historii. Ponadto, WOS (podobnie jak filozofia czy logika) odnosi się do wielu dziedzin nauki i dotyczy bardzo szerokiego zakresu zachowań społecznych. Już sama nazwa „Wiedza o społeczeństwie” wnosi, iż przedmiot ten to w zasadzie nieograniczony zbiór informacji dotyczących (bezpośrednio lub pośrednio) socjologicznego ujęcia społeczeństwa oraz wszelkich relacji, które w nim zachodzą oraz ich skutków. Termin wiedza podkreśla, że informacje te są niezmiernie szerokie, ale i to, że stanowią pewne minimum. WOS zatem, oprócz zakresu tematycznego posiada abstrakcyjną funkcję pedagogiczną, gdyż przez swoje rozgałęzione zagadnienia przedmiotowe motywuje do dalszego i bardziej szczegółowego ich zgłębiania.
Patrząc na WOS pod kątem matury i jej wymagań, należy sformalizować Wiedzę o społeczeństwie jako naukę humanistyczną, która porusza zagadnienia ustrojowe, ekonomiczne, politologiczne oraz (jak wspominałem) historyczne. Ponadto w pytaniach maturalnych z WOS-u odnajdziemy odnośniki do takich dziedzin nauki jak socjologia, psychologia czy prawo materialne i proceduralne. Nie należy jednak uważać tego za błąd rozłączności ministrów edukacji. WOS, który przedmiotowo dotyczy społeczeństwa jako takiego, musi opierać się na innych dziedzinach nauki, które z życiem ludzkim nieodłącznie są związane. Można by rzec, że Wiedza o społeczeństwie spaja pozostałe aspekty życia i działalności człowieka, pomagając mu poznać i zrozumieć prawidła zachodzące w jego życiu.
Wiedza o społeczeństwie jest przedmiotem studiów takich kierunków jak prawo, politologia, nauki polityczne, dziennikarstwo etc. Na jej temat powstało wiele drukowanych i elektronicznych traktatów, opracowań itd. Wszystkie te, idąc za kanonem narzuconym przez podręczniki szkolne, zwykły systematyzować WOS i dzielić go na dwie części: stricte socjologiczną i politologiczną. Niekiedy z tej drugiej wyodrębnia się jeszcze część historyczną.
Wiedza o społeczeństwie w pierwszej części to zbiór informacji z dziedziny socjologii, psychologii i pedagogiki. Zagadnieniami tematycznymi w tym rozdziale są: pojęcie grupy społecznej, społeczności i Narodu, władzy i prawa. W tej części pojawiają się dane z zakresu wstępu do prawoznawstwa (normy, kary itp.). Ponadto wplecione bywają terminy z zakresu psychoanalizy i szkół behawioralnych (odnośnie społeczeństwa i mechanizmu socjalizacji).
Część WOS dot. politologii jest dużo bardziej złożona i okraszona dużo większą liczbą danych, dat, nazwisk i innych informacji. Wiedza o społeczeństwie w tym ujęciu może być podzielona na:
a. Zagadnienia WOS dot. ustroju państwa Polskiego - w skład tej części wchodzą zagadnienia z zakresu prawa konstytucyjnego, prawa administracyjnego, działalności sądów w Polsce, prawa międzynarodowego i Unii Europejskiej oraz fragmenty różnych aktów normatywnych.
b. Zagadnienia WOS dot. polityki - część ta traktuje o przemianach politycznych w Polsce po 1989 r., partiach politycznych i innych metodach działalności społecznej, kulturze politycznej i ważniejszych przedstawicielach sceny politycznej.
c. Zagadnienia WOS dot. politologii - w skład tej części wchodzą definicje i inne zasoby odnoszące się do zagadnień państwa, prawa (już nie w ujęciu społecznym, ale organizacyjnym), organizacji międzynarodowych etc.
d. Zagadnienia WOS dot. innych dziedzin nauki - w tej abstrakcyjnej części, do której można przyporządkować pojedyncze fragmenty lub ich rozdziały (w zależności od wydania podręcznika) można znaleźć dane z zakresu prawa (bardziej szczegółowe informacje z zakresu prawa cywilnego lub karnego, ale wciąż w ujęciu Wiedzy o społeczeństwie), ekonomii (pojęcie rynku, popytu i podaży, aktywa i pasywa etc.), zagrożeń cywilizacyjnych XX i XXI wieku itp.
Przyjęło się również, aby w opracowaniach z zakresu WOS pojawiały się zagadnienia z zakresu historii. I tutaj zakres materiału pomiędzy zakresem Wiedzy o społeczeństwie i Historii zaczyna pokrywać się od roku 1945, choć umownie przyjęło się datę 1956. Ma to logiczne wytłumaczenie, gdyż wiele dzisiejszych stosunków społecznych jest zakorzeniona w wydarzeniach historycznych. I tak WOS porusza takie zagadnienia historyczne jak: Problemy na Bliskim Wschodzie, Konflikty w Azji i Dekolonizacja, Zimna Wojna i spór o Niemcy, NATO i Układ Warszawski, Polska w czasach PRL, zagrożenie terroryzmem, prawa człowieka i sposoby ich ochrony etc. Nierzadko również, część zagadnień WOS wzbogacana jest o przypomnienie materiału z zakresu historii przed 1945 r. Za przykład podam choćby omawianie zasady trójpodziału władzy wraz z wymienieniem kiedy i kto sformułował taką koncepcję. Podobnie, biorąc pod uwagę donośność praw człowieka w ujęciu wiedzy o społeczeństwie, koniecznym wydaje się sięgnięcie do ewolucji tej materii. Na koniec warto dodać, że wymienione zagadnienia mogą pojawić się na arkuszach matury Wiedzy o społeczeństwie i „pojęcie” jest jednym z wymogów matury z WOS. |
